Museaal op z’n Pools

De duizend jaar oude stad Gdansk, gelegen aan de Baltische kust, is een genot voor architectuurliefhebbers. Twee nieuwe musea werpen er licht op een bewogen verleden.

Hersteld Gdansk

De sporen van Gdansk’s verleden als Hanzestad zijn af te lezen in verschillende soorten architectuur, die de stad soms een beetje op Amsterdam doen lijken, en dan weer op Hamburg of Kopenhagen. De Rechtstad is verreweg het mooiste gedeelte van de Gdansk: dit ansichtkaartwaardige plaatje van knusse Middeleeuwse keistraatjes is niet voor niks een grote favoriet is onder bezoekers. Die kunnen desgewenst logeren in het oudste huis van de stad, Gotyk House, dat gebouwd werd in 1451 en dat tegenwoordig een zeer geliefd hotel huisvest. Het bevindt zich tegenover de kolossale bakstenen Mariakerk.

 
Toch niet alles zo oud als het oogt. Nergens anders in Europa is zo’n groot gedeelte van de stad opnieuw opgebouwd na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog. In plaats van het te vervangen met iets nieuws, is alles met een fijn oog voor detail gereconstrueerd. De wederopbouw nam zoveel tijd in beslag dat de laatste details pas in de jaren 90 werden voltooid.

In het nieuwe millennium is de focus verlegd van wederopbouw naar het verwerken van de oorlog en de decennia die erop volgden. Zo openden er de afgelopen jaren twee belangrijke musea die absoluut een bezoekje waard zijn voor wie de stad en zijn inwoners een beetje wil leren begrijpen.

Het eerste opende in 2014 in een enorm industrieel gebouw bij de scheepstimmerwerven. Dit zogenoemde Europees Solidariteitscentrum bevindt zich precies op de plek waar in 1980 het verzet tegen het communistische regime begon, met enorme stakingen onder leiding van de elektricien Lech Wałęsa, die later de eerste democratisch gekozen leider van het land zou worden. Zijn beweging wordt gezien als het eerste dominosteentje dat uiteindelijk leidde tot de val van de Berlijnse muur. Tot die tijd leefden veel Polen in de lange schaduw van de Tweede Wereldoorlog. Die was nota bene in de haven van Gdansk begonnen, met de Slag om Westerplatte.

Het Europees Solidariteitscentrum in Gdansk, © European Solidarity Centre

 
Daar is het nieuwste museum, Het Museum van de Tweede Wereldoorlog, aan gewijd. Vorig jaar maart opende het na een lange aanloop van negen jaar toch eindelijk de deuren. Duizenden mensen doneerden hun eigen aandenkens uit de oorlog voor het museum. Het doel is om zo bezoekers een gezamenlijke geschiedenisles over de Tweede Wereldoorlog vanuit Pools perspectief samen te stellen. Het gebouw rijst thematisch vanuit de kelder, met exposities over de donkere dagen van de oorlog, naar het licht dat door de ramen van het restaurant op de bovenste verdieping naar binnen stroomt. Zo eindigt het met een optimistische blik, op de skyline van een toekomstgerichte stad.

Modern Warschau

Wie zijn bezoek aan Polen na Gdansk wil uitbreiden, kan prima terecht in Warschau en Krakau. Ook deze steden beschikken over prachtig herstelde historische centra, waar telkens langs een zogenoemde Koningsweg meest indrukwekkende architectuur te vinden is.

De hoofdstad Warschau is de modernste van de twee: hier is het restaurant- en nachtleven het best. Wie een bijzondere kijk wil krijgen op het communistische verleden van de stad, kan terecht in het Neon Museum in het Soho fabriekscomplex waar tegenwoordig veel designers en kunstenaars wonen. Het museum is gevestigd in een van de een van de imposante industriële gebouwen en is gewijd aan het behoud Oostblokdesign, en dan met name de neonlichtreclame (of propaganda) uit dat tijdperk. Ook buiten het museum bevinden zich lichtinstallaties die het complex na het vallen van de avond een bezoekje waard maken.

Pittoresk Krakau

Het uiterst pittoreske Krakau kan bogen op het grootste marktplein van Europa, en heeft net als Gdansk een imposant museum gewijd aan de Tweede Wereldoorlog, dat is gevestigd in de fabriek van Oskar Schindler, de industrialist die op een slimme manier de levens van zijn joodse werknemers wist te redden, en wiens verhaal door Steven Spielberg werd verfilmd.