Atacama: de hoogste, droogste hotspot van Chili

Vijfsterren-survivallen op de droogste plek op aarde? Dat kan. Overdag de wildernis in, ’s avonds uitpuffen in de spa. Welkom in San Pedro de Atacama.

Wie voor het eerst in San Pedro de Atacama arriveert, hapt niet alleen naar adem vanwege de hoogte. Nergens anders ter wereld is schoonheid zo letterlijk adembenemend. Deze oase te midden van de droogste woestijn ter wereld ligt 200 kilometer landinwaarts, op een hoogte van 2500 meter, omgeven door vulkanen, zoutvlaktes, ijzige lagunes en gorgelende geiservelden. Het is de aarde in zijn meest naakte en ruwe verschijning.

In het oosten houden de immense pieken van de Andes de buien van het Amazonebassin tegen; in het westen is er de beschutting van het kustgebergte, waarachter een ijskoude golfstroom ook al nauwelijks wolken genereert. Daarmee is deze woestijn 50 keer zo droog als Death Valley; op sommige plekken is nog nooit een druppel regen gesignaleerd. Het landschap is er nota bene zó onaards, dat de NASA er zijn marslanders testte. Ondanks dat alles is het vandaag de nog nauwelijks ‘onherbergzaam’ te noemen. Sterker nog: San Pedro is in het afgelopen decennium uitgegroeid tot de ultieme luxebestemming van Chili.

 
San Pedro was al sinds millennia een uithijgpost van herders, jagers en zoutwinners. Maar het was een hele onderneming om het te bereiken. Met de komst van een nieuwe weg vanaf het vliegveld van het iets ten noorden gelegen Calama, werd deze bizarre uithoek ineens een stuk beter bereikbaar. De avant-garde van de reisindustrie zag de potentie en sprong er meteen op in. En zo verrezen er in een rap tempo nieuwe oases van luxe in de stenen oceaan: geheel zelfvoorzienende vijfsterrenresorts, ver verwijderd van het elektricteits- of waternet.

De unieke combinatie van ongerepte woestenij en fabelachtige weelde trok al snel de aandacht van het soort luxedieren dat – totdat ze in Atacama voet aan de grond zetten – waarschijnlijk dacht dat ze alles al hadden gezien. Supermodellen en hun fashionista-gevolg, maar ook filmsterren als Drew Barrymore en Cameron Diaz, en miljardairsdochters als Ivanka Trump. Het opzienbarendst is Alto Atacama; een resort dat is weggestopt in zijn eigen vallei, een uithoek van een uithoek. Behalve van een weelderige spa, is het ook van een eigen museum én een kudde lama’s voorzien. Avontuurlijke jetsetters trekken er overdag op uit in four-wheel drives voor excursies over hobbelige wegen – om vervolgens ’s avonds de knopen in de spieren er vakkundig uit te laten masseren en zich te werpen op een hoogculinaire maaltijd op designservies. ‘s Nachts kunnen ze er turen naar een ontzagwekkend sterrendak.

 
Het dorp San Pedro zelf is niet veel meer dan een verzameling adobe straatjes rondom een zestiende-eeuws kerkje met een cactushouten dak. Het altaar is dat toepasselijk gewijd aan San Isidro, de patroonheilige van de regen. Toch heeft het dorp inmiddels zijn eigen Facebookpagina en is de bevolking – nog steeds maar zesduizend zielen – in het afgelopen decennium flink gegroeid. Dat is niet alleen aan het leger kamermeisjes, masseurs, sommeliers, en 4WD-chauffeurs van de nieuwe resorts te wijten. Er loopt inmiddels ook een flink aantal wetenschappers rond. Deze hoek van de Atacamawoestijn is niet alleen een goudmijn gebleken voor de luxe-industrie, maar ook voor geologen, archeologen, en vooral astronomen.

Vanwege de hoogte, droogte en afwezigheid van steden is de sterrenhemel boven Atacama de helderste ter wereld. Dat maakt het een waar astronomisch mekka. Op een bergplateau nabij San Pedro, op vijf kilometer meter hoogte, is net de bouw van ’s werelds meest geavanceerde netwerk van radiotelescopen afgerond. Het Atacama Large Milimeter Array (ALMA) is tien keer zo krachtig als de Hubble Ruimtelescoop. Onder de ontzagwekkende sterrenhemel die hier wordt bestudeerd, leeft San Pedro ’s avonds op. Aan de onverharde hoofdstaat ontstaat een onverwachts kosmopolitisch sfeertje. Achter onooglijke houten luiken en adobe muren blijken opeens kunstgaleries en moderne outdoorwinkels te zijn verscholen. Hipster-Chilenen met zelfgeknipt haar, astronomen en welvarende toeristen schuiven aan in restaurants rond grote kampvuren – het kan er ’s avonds immers flink afkoelen.

 
Het enige waar het niet van komt – althans niet in het openbaar – is een danspartij. Dat is verboden. De niet-dansen maatregel is ingevoerd uit angst voor full moon party’s en andere ongein. De lokale bevolking vindt alle aandacht wel prima, maar Atacama mag niet worden ontheiligd, en er wordt behoorlijk omzichtig omgesprongen met cultuur en ecologie. De meeste resorts zijn zelfverklaard eco-vriendelijk, vér voorbij het gebruikelijke verzoek om je handdoek meer dan één keer te gebruiken. Een van de oudste, Altiplánico, is geheel opgetrokken uit adobe. Alleen lokale bouwvakkers weten hoe men met dit materiaal van aarde, water en hooi moet omspringen. Precies zoals men dat al duizenden jaren doet op de hoogvlakten van de Andes.

Ook de strakke bungalows van het met designmeubilair volgestouwde Tierra Atacama zijn niet zomaar neergezet. “Na aankoop van het land zijn we niet zomaar tot bouwen over gegaan,” vertelt Chris Purcell, de jonge manager van het luxeresort. “Eerst hebben we met een archeologisch team van de universiteit van Antofagasta opgravingen gedaan – er zijn nota bene twee dikke boeken verschenen over wat we op dit kleine stukje land hebben gevonden. Wat blijkt? Dit is een eeuwenoude begraafplaats. Net als de rest van San Pedro overigens. Als er een weg wordt aangelegd, worden er vaak schedels aangetroffen die achteloos aan de kant worden gegooid. Om de lokale gevoeligheden niet te kwetsen hebben we het hele stuk land waar het hotel op is gebouwd bedekt met een extra laag grond voordat we begonnen met bouwen. Bijkomend voordeel van die ophoging is dat we nu nog een beter uitzicht op de omgeving hebben ook.”

 
Die poltergeist-ambiance past helemaal in het plaatje: in San Pedro hangt een vreemde energie. De dorpelingen negeren het niet maar zijn er aan gewend. Neem de rare outfits van Miguel, de excentrieke chauffeur/milieuactivist/superheld de ’s avonds door de straten van San Pedro struint in een Batmanpak. Niemand kijkt daar van op; ook niet van zijn alternatieve uitdossingen als mummie of het monster uit de film Alien. “Zo is hij nu eenmaal,” zeggen de dorpelingen. Op de weg naar de Lagunas Altiplanicas (op 4000 meter) is een punt waar je een auto vol mensen stil kunt zetten, en als je dan even wacht, gaat de auto weer rijden – bergopwaarts. Dat wordt overigens verklaard door de aanwezigheid van magnetisch gesteente, maar toch: zelfs die wetenschap doet niet af aan de spookachtige ervaring.

 
Maar als er één plek toch sinister is, dan is het wel het Tatio – het hoogstgelegen geiserveld ter wereld op 4300 meter. De weg erheen leidt langs meren vol flamingo’s en berghellingen vol vicuña’s en lama’s. Af en toe strekt een reusachtige cactus enkele meters omhoog. Al dit hemels natuurschoon grenst verbazingwekkend dicht aan het rijk der schimmen, vol sissende fumarolen en gorgelende fonteinen van vulkanische onwelriekendheid. Als dit het voorportaal van de hel is, dan is het echter wél met smaak ingericht, want de zwaveldampen, de kou, het zuurstofgebrek worden subiet vergeten in dit bizarre, doch verbluffend mooie landschap. Onaards, alweer.