Mexico-Stad, Designstad

Mexico-Stad is dit jaar officieel dé designhoofdstad van de wereld. De informele en chaotische metropool barst van de trotse creativiteit.

Emmanuel Picault kijkt door het raam van zijn hoekkantoor op de 32ste verdieping van de Torre Latinoamericano over de straten van Mexico-Stad. De wolkenkrabber krabt aan een dreigende hemel. Een donderslag die de ruiten doet rammelen is het openingssalvo van een onheilige regenbui. De interieurdesigner moet zijn stem verheffen om er bovenuit te komen. “Eigenlijk heb ik geen kantoor nodig!” roept hij, zichtbaar genietend van het natuurgeweld. “Ik kom hier vooral om de energie van de stad te voelen!” Hij wijst naar beneden, waar achter een gordijn van stromende regen een file richting de horizon strekt. “Kun je geloven dat die weg er al sinds precolumbiaanse tijden ligt? Kijk, daar kruist hij het Zócalo, het centrale plein van de stad. Daar stond vroeger een piramide. De Spanjaarden braken hem af en gebruikten de stenen voor de bouw van de kathedraal die er nu staat.”

De dag ervoor stuitte ik in Roma Norte, een van de hipste wijken van de stad, op een opvallend designwinkeltje voor motorliefhebbers. De eigenaar, ontwerper Miguel Lerdo de Tegera, hield er een vurig betoog. Sinds presidentskandidaat Donald Trump zijn eerste denigrerende opmerkingen richting Mexicanen uitte, had hij alle Amerikaanse producten in de ban gedaan. “Zelfs de Coca-Cola uit de koelkast. De fabrieken mogen dan wel in Mexico staan, maar het geld gaat uiteindelijk toch naar het hoofdkantoor in Atlanta.” Naast custom made motorfietsen ontwerpt hij alles wat met motorrijden te maken heeft, of wat een gemiddelde motorrijder interesseren zal. Kill Bill-gele motorhandschoenen, motorhelmen met doodshoofden erop, het is er allemaal. “Al mijn ontwerpen maken subtiele verwijzingen naar Mexico.” Hij wijst naar T-shirts beletterd met het font van de Olympische Spelen van 1968 in Mexico-Stad, en prints met goden van precolumbiaanse volkeren. Zelfs het doodshoofd op de helm is van het vrolijke Mexicaanse Allerheiligen soort, in de typerende confettikleuren die daarbij horen. Het zijn allemaal voorbeelden van de Mexicaanse hybride identiteit, waarin altijd een flinke scheut inheemse mythologie doorschemert.

 
Miguel’s nationale trots staat niet op zichzelf. Mexico kende in de jaren ’40 tot en met ’70 van de vorige eeuw enorme economische en culturele opleving. Diego Rivera en zijn echtgenoot Frida Kalho werden wereldberoemd, ‘La Bamba’ bestormde ’s werelds hitlijsten en de Hollywoodsterren doken als spreeuwen op de stranden van Puerto Vallarta en Acapulco neer. Dit was het zogenoemde Mexicaanse Wonder. Lokale architecten gaven de hoofdstad een makeover gaven waarbij ze de ideeën van Europese modernisten door een Mexicaans filter goten. Het Wonder en de daarmee hand in hand gaande nationale trots kwamen tot hun einde toen begin jaren ’80 de oliemarkt instortte. Maar nu is er opnieuw een kentering gaande. De trots is terug.

Tegenwoordig is Fernando Romero een van de prominentere namen in de Mexicaanse architectuur. Niet in de laatste plaats vanwege zijn connecties: hij is de schoonzoon van Carlos Slim, de telecom-miljardair die zo nu en dan Bill Gates afwisselt als de rijkste man van de wereld. Romero ontwierp het in 2011 geopende Soumaya Museum — een gebouw in de vorm van een gigantisch glitterend aambeeld in het nieuwste deel van Polanco, dat de privécollectie van zijn schoonvader huisvest. Daarnaast is hij samen met het wereldberoemde architectenbureau Foster+Partners (o.a. bekend van de Londense Millenniumbrug en de nieuwe koepel op het Berlijnse Rijksdaggebouw) verantwoordelijk voor het design van de nieuwe luchthaven van de stad, die momenteel in aanbouw is. De ontwerpen van de terminal en toegangsweg zijn respectievelijk geïnspireerd op de adelaar en de slang op de vlag van Mexico, die op zijn beurt naar Azteekse mythologie verwijst. Het belooft een van ’s werelds grootste en meest duurzame luchthavens te worden.

Het oogverblindend blinkende Soumaya Museum

 
Toch is dit niet het soort megaprojecten waarmee Mexico-Designstad het meest mee onderscheidt. Veel jonge, avontuurlijk ingestelde designers worden juist door het ongereguleerde aspect van Mexico-Stad worden aangetrokken. De Nederlands-Mexicaanse textieldesigner Emma Boomkamp bijvoorbeeld, verhuisde enkele jaren geleden naar het land van haar vader. “Ik had naast mijn studies economie en bedrijfskunde ook een designopleiding gevolgd maar die had ik niet afgerond. Daardoor wist ik niet hoe ik in Nederland aan de slag kon met design. Maar in Mexico is het een stuk toegankelijker. Een voorbeeldje: als ik hier wil leren lassen dan loop ik gewoon een atelier binnen en vraag ik of ik mag lassen. ‘Ja hoor,’ zegt men dan. Terwijl je in Nederland meteen om een lasdiploma wordt gevraagd: je moet al dingen weten voordat je toegang krijgt. Ik ontwerp nu tapijten die ik in een dorpje buiten de stad Oaxaca laat weven. Daar staat in elk huis een weefgetouw, en gaat de traditie van weven terug tot voor de komst van de Spanjaarden.”

Designduo Ad Hoc—bestaande uit architect Mauricio Álvarez en industrieel ontwerper Juan José Nemer—blaast oude ambachten nieuw in door deze te incorporeren in hun meubels. “Toen we op zoek gingen naar de makers van de houten gardes waarmee men in Mexico van oudsher chocoladedrankjes van water en cacao mee opschuimt, kwamen we erachter dat deze oorspronkelijk in een dorpje dat twintig minuten rijden buiten Mexico-Stad werden gemaakt. Bij aankomst leek er niets meer van de traditie terug te vinden. Pas toen we er in een lokale winkel naar informeerden, kwam een van de klanten die ons had gehoord vertellen dat deze een tante had die ze nog maakte. Die verwees ons weer door naar een oom. En die keek ons vervolgens vreemd aan toen we hem vroegen om gardes voor ons te maken om in onze meubelstukken te verwerken. Maar het was een begin van een samenwerking die nog steeds voortduurt.”

Design begint op school: dit is de Nationale Autonome Universiteit van Mexico

 
Ook Picault, die 20 jaar geleden de rust van Normandië verruilde voor de chaos van Mexico-Stad en zich als interieurontwerper naar een positie wist op te werken waar zijn kantoor op de 32e verdieping een aardige indicatie van geeft, werd aanvankelijk getrokken door de chaos en informaliteit een van de stad. “Ik kwam voor het plezier en de eindeloze mogelijkheden. De chaos en verwarring zijn óók Mexicaans design. Mensen die op straat werken, de vlooienmarkt. De chaotische architectuur in de straten, waar een 16e-eeuwse kerk naast een lelijk gebouw uit 1982 staat. En zie je die glazen koepel aan de overkant van de straat? Dat is het Paleis voor Schone Kunsten. Het toneelgordijn is gemaakt van Tiffanyglas, en als je de kans krijgt, moet je er ook echt heen om de muurschilderingen van Diego Rivera te bekijken.”

Een van de beroemdste van die schilderingen, El Hombre Controlador Del Universo, is vrijwel identiek aan versie die Rivera ooit in het New Yorkse Rockefeller Center maakte. Nelson Rockefeller liet het origineel vernietigen omdat Rivera, die in zijn opdracht werkte, er een portret van Lenin in had verwerkt. In de breed uitgemeten ruzie die volgde groeide de muralist uit tot hét symbool voor de moeizame relatie tussen artistieke vrijheid en economische macht. Die trotse Mexicaanse middelvinger is weer helemaal terug.

CDMX DESIGN MINIGIDS

Designwinkelen in chique Polanco

Onora Casa
Luxe textiel en objecten ontworpen en gemaakt in samenwerking met Mexicaanse ambachtslieden uit inheemse gemeenschappen. onoracasa.com

Blend
Grote concept store van drie verdiepingen met veel aandacht voor Mexicaans design; onder andere meubilair van designduo Ad Hoc blendmexico.com

Esrawe Showroom
Showroom van interieur- en meubeldesigner en Héctor Esrawe. Hij ontwierp ook het interieur van de parfumerie Xinú op de bovenste verdieping. esraweshowroom.com

Slapen in schoonheid

Carlota
Designhotel vlakbij Paseo de la Reforma, de ‘Champs Elysées’ van Mexico-Stad. Entree door designwinkel Taxonomia, gespecialiseerd in het werk van lokale designers. hotelcarlota.com.mx

La Valise
Zeer exclusief boutiquehotel met slechts drie suites in Roma Norte. Inrichting door Emmanuel Picault. lavalise.com.mx

Downtown Mexico
Gevestigd in 17e eeuws koloniaal erfgoed, voorzien van een hip industrieel randje. Hetzelfde pand omvat ook designwinkels en een prachtig restaurant op de lommerrijke binnenplaats, Azul Histórico. downtownmexico.com

Kunst en architectuur

Tacubaya Driehoek
Een vaak over het hoofd gezien hoekje van de stad is de zogenoemde Tacubaya Driehoek. Hier bevinden zich vlak bij elkaar de designgalerie Archivo van architect Fernando Romero, het tot Unesco werelderfgoed verklaarde huis van een van Mexico’s grootste architecten Luis Barragán, en Labor, een vooraanstaande galerie voor hedendaagse kunst. Allen in modernistische villa’s. archivonline.org, labor.org.mx, casaluisbarragan.org

MODO
Museo del Objeto del Objeto is een klein museum gewijd aan Mexicaans design met een focus op verpakkingen, reclame en grafische vormgeving. elmodo.mx

Galerie Kurimanzutto
Een van de meest vooraanstaande kunstgalerieën in Mexico-Stad, vertegenwoordigt 34 Mexicaanse en internationale kunstenaars in een expositieruimte die op zichzelf al een bezoek rechtvaardigt. kurimanzutto.com

Bibliotheek Vasconcelos
Al lees je geen woord Spaans of heb je al jaren geleden je boekenkast door een e-reader vervangen; deze stalen kenniskathedraal is adembenemend. bibliotecavasconcelos.gob.mx

Chapultepec Park
Het groene hart van Mexico-Stad staat vol geweldige musea, onder andere Het Museum voor Moderne Kunst, Het Tamayo Museum voor Hedendaagse kunst, en het Nationaal Museum voor Antropologie, stuk voor stuk in prachtige architectuur. Moet je kiezen, begin dan bij laatstgenoemde: mna.inah.gob.mx