Cambodja, maar dan anders

Voor veel toeristen houdt Cambodja op bij een bezoekje aan Angkor Wat. De afbrokkelende restanten van ’s werelds grootste tempelcomplex staan natuurlijk niet zonder reden steevast hoog op de verlanglijst van menig reiziger door Zuidoost Azië. Toch nodigt de rest van dit nog relatief onbekende land uit tot een veel langer verblijf. Pas dan komen de ware pareltjes boven drijven: fascinerende circussen, drijvende luxetenten op afgelegen jungle-rivieren, en Modernistische sixties-architectuur bijvoorbeeld. Maar ook de ‘verloren stad’ Angkor zélf geeft, met een beetje meer tijd, telkens meer geheimen prijs. Naast de geijkte tempels die de focus zijn geworden van het massatoerisme, zijn er nog letterlijk honderden andere tempels die vrijwel onbekend gebleven zijn, waar je met een béétje extra moeite het bijzondere erfgoed helemaal voor jezelf kunt hebben. Tix viste de krenten weer voor je uit de pap: Cambodja, maar dan anders.

Spring direct naar: Siem Reap (Angkor Wat) / Phnom Penh / Kep / Koh Kong

SIEM REAP: Angkor Wat – en hoe

Je kunt er niet omheen: de prachtige jungleruïnes van eeuwenoud Angkor blijven de grootste attractie van Cambodja. Terecht: de verzameling van schitterende bouwwerken – sommigen goed bewaard of gerestaureerd, anderen sprookjesachtig overgroeid door weelderige bomen – waren ooit de religieuze ruggengraat van de grootste stad van het ’s werelds pre-industriële tijdperk. Terwijl Europa nog wegkwijnde in de Middeleeuwen strekte deze megastad over minstens duizend vierkante kilometers, en bood op zijn hoogtepunt onderdak aan een miljoen inwoners. Vandaag de dag loopt het jaarlijkse aantal bezoekers tegen de twee miljoen en dat aantal neemt nog gestaag toe. Het park is groot genoeg, maar als je per se net als iedereen en z’n moeder die ene foto van de zonsopgang boven Angkor Wat wil schieten, bereid je dan voor op een barre tocht door een donker woud van selfiesticks.

Het goede nieuws: rond het middaguur loopt er op hetzelfde plekje geen kip. En bovendien is er wel wat meer te zien. Een pre-industriële megastad, verspreid over 1000 vierkante kilometer, overdekt door jungle, met ruim duizend tempels, om precies te zijn.

“Het gros van die tempels bestaat uit niet veel meer dan kleine altaartjes in rijstvelden, maar dan nóg blijven er zo’n honderd over die een bezoekje waard zijn,” vertelt de Belg Stéphane de Greef, die inmiddels meer dan een decennium in Cambodja woont en zéér aanbevelenswaardige tours organiseert, gefocust op de verborgen aspecten van het enorme archeologische gebied van Angkor. Hij spreekt vloeiend Khmer. Hij is fotograaf, cartograaf, én milieutechnisch ingenieur. Ze noemen hem ‘Ant Man’ wegens zijn diepgaande studie van de lokale insectenwereld. En ‘Indiana Jones’ omdat hij verloren steden in de jungle blootlegt. Met lasers. “Als je bedenkt dat de meeste mensen dezelfde vier tempels bezoeken, dan wordt ineens duidelijk dat je zelfs nog in de drukste tijd van het jaar soms prachtige tempels bijna helemaal voor jezelf kunt hebben.”

Nog beter: plan je bezoek in het regenseizoen tussen mei en oktober. Hoewel regens zelden lang aanhouden droogt de stroom toeristen grotendeels op, waardoor en de prijzen van de hotelkamers kelderen. Dat zijn niet de enige voordelen: alles is groener, er is meer wild te spotten tussen het gebladerte, het is koeler, de lucht is minder stoffig, en oppervlak van de gracht rondom Angkor Wat is overwoekerd met waterlelies.

Voor een perfect verblijf in Siem Reap, de moderne stad naast het historisch erfgoed van Angkor, boek je een kamer in de chique Shinta Mani Club in Siem Reap, slechts een comfortabel tuk-tuk ritje verwijderd van Angkor Wat – het grootste religieuze complex ter wereld. Voor een wat lager budget kun je ook heel goed terecht bij het intieme Rambutan hotel aan de andere kant van de rivier – het kleine broertje van het Rambutan resort in Phnom Penh.

[new_royalslider id=”54″]

PHNOM PENH – vergeten architectonische pareltjes en een circus om te verwerken

De trotse Khmer-beschaving die de wonderen van Angkor heeft voortgebracht, kende nog een recenter gouden tijdperk, dat nog maar nét niet uit het collectieve geheugen is gewist. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw werd de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh onder leiding van de toenmalige staatsarchitect Vann Molyvann compleet getransformeerd. Net als de eeuwenoude tempels van Angkor, vormen de overblijfselen zijn zogenaamde “Nieuwe Khmer” architectuur verspreid over de stad, de laatste tastbare herinneringen aan een verloren stuk beschaving. Een speciale tour van KA Tours voert met ‘tuktuks’ (de overdekte motortaxi’s die in Cambodja nog het populairste openbaar vervoer zijn) en onder leiding van enthousiaste architectuurstudenten onder andere langs megalomane universiteitsgebouwen en hoopvolle projecten van sociale woningbouw en sport. Zo is te zien hoe het ‘Institute of Foreign Languages’ van de talenfaculteit dezelfde layout heeft gekregen als het Angkor Wat-tempelcomplex. De tours eindigen steevast bij wat velen zien als Vann Molyvann’s meesterwerk: het Olympisch Stadion. Ondanks een abominabele staat van onderhoud is het een flink imposant gebouw dat nog steeds erg geliefd is onder lokale sportievelingen, en voor iedereen toegankelijk is. Rond zonsondergang worden er luidsprekers ter grootte van ijskasten rondom de tribunes opgesteld, die grootschalige workouts van honderden Cambodjanen van alle leeftijden van opzwepende muziek te voorzien.

[new_royalslider id=”58″]

 
In de jaren zeventig maakte de Rode Khmer op brute wijze een einde aan de culturele opleving, waarvan de bijzondere architectuur maar één van de vele exponenten was. Ook op het gebied van film en muziek was Cambodja toentertijd het neusje van de zalm in Zuidoost Azië. In de onvoorstelbaar wrede genocide die onder het maniakale Pol Pot-regime plaatsvond, eindigde een geschat aantal van 1,7 miljoen Cambodjanen – een kwart van de toenmalige bevolking – in een massagraf. Vooral het intellectuele en artistieke deel van bevolking moest het ontgelden. Van het gros van de culturele elite, waaronder filmsterren en populaire muzikanten, is nooit meer iets vernomen.

Het collectieve oorlogstrauma van Cambodja is tot op de dag van vandaag nog verre van verwerkt. Gelukkig zijn er wel een aantal bijzondere initiatieven die de jongere generaties vooruit helpen. Neem de Phare Ponleu Selpak Circusschool in de provincie Battambang. Hier ondergaan lokale jongeren uit problematische gezinnen vol armoede en huiselijk geweld een radicale transformatie terwijl ze tot artiesten en acrobaten worden opgeleid. De school werd gesticht door een aantal overlevenden uit vluchtelingenkampen die daar hadden gezien trauma’s werden verwerkt door middel van artistieke expressie. Na het voltooien van hun opleiding zijn de jongeren niet alleen fysiek, maar ook mentaal gewapend, en velen van hen volgen een carrière in de speciale Phare Ponleu circussen in Battambang, Siem Reap en Phnom Penh. Een aantal van de shows op het programma hebben de rumoerige Cambodjaanse geschiedenis als onderwerp, terwijl anderen wat luchtiger zijn.

 
Vergeleken met andere Aziatische hoofdsteden voelt Phnom Penh misschien een beetje provinciaal, maar niettemin kunnen de straten flink hectisch zijn. Ontsnap het gebrul van duizend tuktuks in de kleine oase van Rambutan, een boetiekrestort rondom een prachtig zwembad in een stille straat ten zuiden van centraal Phnom Penh. Het gebouw is een het retro-chic voorbeeld van Nieuwe Khmer architectuur, ingericht met het werk van lokale kunstenaars.

KEP – Een heuse Khmer Riviera

In de jaren ’50, toen het slaperige vissersplaatsje Kep, op tweeënhalf uur rijden ten zuiden van Phnom Penh, nog Kep-Sur-Mer heette, besloot de toenmalige koning Norodom Sihanouk dat het de perfecte locatie was voor zijn eigen Zuidoost-Aziatische Riviera. Onder leiding van de vorst ontwikkelde het dorp en omgeving zich tot de artistieke speeltuin voor de rijke Frans-koloniale elite. Weelderige villa’s in de stijl van de modernistische Nieuwe Khmer school verschenen in tientallen langs de kust. Toen het land ten prooi viel aan de Rode Khmer werden veel van deze villa’s leeggehaald en vernietigd. Vandaag de dag staan er van de oorspronkelijke 150 nog maar een dertigtal overeind, meestal totaal geruïneerd en vol graffiti, terwijl gretige boomwortels de muren langzaam omver trekken. Er zijn echter een paar uitzonderingen. In 2006 kocht de Belg Jef Moons, die net daarvoor nog de koop van een huis in St Tropez had overwogen, in een opwelling twee van deze villa’s aan zee, en besloot een nieuw leven op te bouwen in Cambodja. Vandaag de dag is Moons een sleutelfiguur in de gemeenschap, die hij ondersteunt met een scholingsprogramma en werkgelegenheid die voortvloeit uit de exploitatie van de prachtig gerestaureerde villa’s als luxehotel. Hij noemde het Knai Bang Chatt: Khmer voor ‘een regenboog die de zon omcirkelt’. Geïnteresseerde gasten kunnen nog steeds een kijkje nemen in de overgebleven ruïnes uit het gouden tijdperk van Kep – een fascinerende, en tegelijk ook wat spookachtige ervaring.

[new_royalslider id=”57″]

KOH KONG – Dobberen in luxe

Totaal anders, en totaal afgezonderd, is de Four Rivers Lodge in de Zuidwestelijke provincie Koh Kong. Dit unieke eco-resort van drijvende luxetenten bevindt zich in een bocht van de Tatai rivier aan de ongerepte westkust van het land. Een halfuurtje stroomafwaarts mondt de rivier via een delta vol mangrove-eilandjes in de Golf van Thailand uit. Er zijn twee seizoenen: zout en zoet. In het regenseizoen, als het rivierwater de overhand heeft (zoet), oogst men heerlijke schelpen in de mangroves; als de vloed sterker is (zout) staan er tijgergarnalen en red snapper op het menu. Het van alle wifi en telefoonsignalen verstoken leven draait om verschillende varianten van niksdoen (lezen, massage ontvangen, uitgebreid tafelen) en avontuur: boottochten over de rivier; trektochten door de jungle; bezoekjes aan verschillende eilandjes en watervallen. Alles in de schoot van het nog maar nauwelijks door toeristen ontdekte Cardamomgebergte. ’s Nachts lichten de bomen langs de rivier op met duizenden vuurvliegjes, en is de rust compleet.

[new_royalslider id=”52″]