Phoenix: de Oase van Mr. Wright

Voor de inwoners van Greater Phoenix, een stedelijke oase midden in de Sonorawoestijn, liggen de pracht en de rust van de wildernis altijd binnen handbereik. Dankzij de visie van Frank Lloyd Wright is er ook op architectonisch gebied veel te bewonderen.

‘Oh wacht. Is het niet koud boven?’ de dame in het mandje onder de luchtballon kijkt bezorgd. Ze heeft net haar trui in haar tas gepropt, want het begon vlak na zonsopgang toch al flink warm te worden in de woestijn. Maar moet die straks niet weer aan? Is dat niet eng, je verkleden in een luchtballon? De piloot laat de vragen rustig komen en zet bij wijze van antwoord de branders nog eens aan. Een vlaag van felle hitte waait over acht passagiers terwijl het mandje zich definitief losmaakt van de grond.

 
‘Oh. Haha,’ grinnikt de vrouw als het kwartje valt. ‘Nou ja, misschien staat er straks als we hoger zitten wel een koel briesje.’ Maar nee: we reizen met de luchtstromingen mee, en houden zo te allen tijde dezelfde snelheid en richting als de wind om ons heen. In het mandje onder een luchtballon waait het dus nooit en is alles mooier. We zijn één met de wind. Hoe hoger we klimmen, hoe stiller het wordt.

Onder ons, een woud van saguaro’s – het soort boomhoge cactussen dat in Westerns en Roadrunner cartoons figureert. De Sonorawoestijn strekt van hier zuidwaarts tot diep in Mexico. Het is de heetste woestijn van de VS, en zo onherbergzaam dat de grensmuur die Donald Trump heeft voorgesteld, hier nauwelijks een effectievere barrière tussen de twee landen zou kunnen zijn. Toch zijn we niet ver verwijderd van een van de snelst groeiende stedelijke agglomeraties van het land. Greater Phoenix, gelegen in de uitgestrekte Sun Valley waar we momenteel zo vredig overheen varen, huisvest 4,5 miljoen inwoners, verspreid over een verzameling aaneengegroeide steden, met namen als Scottsdale, Mesa, Peoria, Tempe, en natuurlijk Phoenix zelf. De steden, die hun bestaan oorspronkelijk danken aan kopermijnen, katoenplantages en fruitteelt, draaien inmiddels op halfgeleiders en vliegtuigonderdelen. Giganten als Boeing, Honeywell en Intel als grootste werkgevers. Maar dankzij de milde, droge winters is het sinds jaar en dag ook een populaire bestemming onder reizigers uit de grauwere delen van het land. In steeds grotere getale komen die hier golfen, wandelen, dineren, drinken en genieten van de spectaculaire zonsondergangen in de woestijn.

 
Ondanks alle bedrijvigheid overheerst in het uitzicht vanuit de luchtballon de leegte. De weidsheid van het landschap nodigt uit tot contemplatie, maar draagt tegelijkertijd de belofte van avontuur in zich. De woestijn biedt veel moois; zowel voor wandelaars als road-trippers. Voorbij de horizon wacht het natuurlijk spektakel van de zandsteenformaties van Sedona, en de gigantische Grand Canyon. Maar ook binnen de grenzen van de dun over de vallei uitgesmeerde agglomeratie bevinden zich natuurreservaten. Squaw Peak en Camelback Mountain, bijvoorbeeld, zijn kleine wildernissen die hoog boven stadsparken, botanische tuinen en villawijken uit steken.

Voor wie wandelen alleen niet genoeg is, zijn er de golfbanen. Voor wie de woestijn te droog is, zijn er het watersportvriendelijke waterreservoir van Peoria’s Lake Pleasant, en de verrassend groene oevers van de Salt River, vlak buiten Mesa. En voor wie de natuur te stoffig is, zijn er de eet- en uitgaansgelegenheden van drukke ‘downtowns’ van chic Scottsdale, hip Phoenix, en studentikoos Tempe. Laatstgenoemde balanceert het contingent ‘snowbirds’ (overwinteraars) uit noordelijke staten met een fikse studentenpopulatie. Arizona State University in Tempe is de grootste campus van de VS gemeten in aantallen studenten. Zestigduizend van hen garanderen leven in de brouwerij, letterlijk en figuurlijk.

Niets ten nadele van snowbirds overigens. Ooit was het nota bene de prominente overwinteraar Frank Lloyd Wright die als geen ander zijn stempel op de stad heeft gedrukt. In 1929 bezocht de internationaal gerenommeerde architect, toen 62 jaar, voor het eerst de Sonorawoestijn. Het beviel, en in 1937 kocht de hij er een groot stuk land aan de voet van de McDowell Mountains ten noorden van Scottsdale. Hier bouwde hij met hulp van zijn studenten zijn winterresidentie Taliesin West. Ondanks zijn gevorderde leeftijd was er van pensioneren geen sprake. Op de uitgebreide tours die vandaag de dag op Taliesin West worden gegeven wordt gewezen op het feit dat het gebouw vrijwel constant werd uitgebreid en aangepast, en als zodanig als een soort 3D kladblok van de architect fungeerde voor projecten elders ter wereld. Tot op de dag van vandaag geldt de residentie als een van de schoolvoorbeelden van Wrights ‘organische architectuur’, waarin Wright al het design, soms tot de jurk van de gastvrouw aan toe, als één symbiotisch geheel op elkaar en omgeving afstemde. Het resultaat is dat Taliesin West tot op de dag van vandaag naadloos aansluit op het omringende landschap. De weg erheen is inmiddels tot Frank Lloyd Wright Boulevard omgedoopt.

 
Het is een aardig toeval dat het werk van een architect wiens ontwerpen nogal eens leden onder lekkende daken, zo goed gedijt in het droogste hoekje van de Verenigde Staten. Voor liefhebbers is de winterresidentie echter nog maar het begin van Frank Lloyd Wright-erfgoed in de regio. Met het werk van zijn studenten erbij opgeteld, kan een verblijf grotendeels worden ingericht logerend in, toerend door, en ontspannend in, zijn nalatenschap. De hand van de meester en zijn discipelen is onder andere te herkennen in het legendarische Biltmore hotel, een schitterende villa die hij ontwierp voor zijn zoon; en The Gammage, een ietwat potsierlijk concertgebouw dat eigenlijk bedoeld was voor Bagdad, maar na de revolutie in Iran uiteindelijk in Tempe werd gebouwd. Met een beetje vaart kan alles in één weekend worden bezocht. Maar in een zwoele hitte van de woestijnvallei is haast een vloek. De luchtballon-strategie is het best: vroeg opstaan, geen zorgen maken over truien, en dan eens kijken waar de wind heen waait.