Het bizarste gat ter wereld

Diamanten, Maya-goud, miljoenen vleermuizen of een eindeloze vlammenzee: grote gaten in het landschap staan vaak garant voor groot spektakel. Reisjournalist Jurriaan Teulings balanceerde op menig randje en zette de bizarste gevallen op een rij.

Je zou het misschien niet helemaal verwachten, maar zo stabiel is de grond onder je voeten niet. Overal ter wereld verschijnen te pas en te onpas gaten waarin hele gebouwen en ongelukkige passanten in verdwijnen. Een van de meest recente voorbeelden was de ’sinkhole’ in Guatemala-stad, die ontstond door slechte afwatering. In mei 2010 raasde de tropische orkaan Agatha over de stad, en sijpelde de grond weg onder een gebouw van drie verdiepingen. Het verdween in een gat van 20 meter wijd en 100 meter diep.

 
Niet alle gaten ontstaan per ongeluk. Neem ‘die Groot Gat’ bij Kimberly, een plaatsje tussen Kaapstad en Johannesburg. Het is zo enorm dat je naar de gebouwen aan de horizon moet kijken om de afmetingen te bevatten. Tussen 1871 en 1914 groef een leger van 50 duizend arbeiders er een prehistorische vulkaan leeg. Zonder machines; een gat van 215 meter diep, 463 meter wijd. De mannen met pikhouwelen en scheppen hadden een goede reden voor dit gigantische project: de grond zat er vol diamanten.

Big Hole Kimberly: het grootste gat dat ooit met de hand gegraven werd

 
Andere gaten zijn door de natuur gevormd. Op het schiereiland Yucatán bijvoorbeeld. Dat is een soort geologische gatenkaas; alle rivieren stromen er ondergronds. Af ten toe duikt het water op diepe ronde gaten waar de grond boven het water weg is geërodeerd. Deze zogenaamde ‘cenotes’ zijn vaak tientallen meters in diameter, met duizelingwekkend steile wanden. Voor de Maya’s waren het behalve belangrijke waterbronnen ook toegangspoorten tot het hiernamaals. Ze offerden er goud en maagden aan de goden. Tegenwoordig trekken de spectaculaire formaties speleologen, zwemmers en avontuurlijke duikers.

Cenote Zaci, Valladolid
Soms staan de cenotes droog en huizen er gigantische kolonies vleermuizen in:

Elke avond verlaten 2,5 miljoen vleermuizen deze grot in het Calakmul natuurreservaat in Mexico

 
Toch haalt niet één gat het bij het spektakel van de Darvaza gaskrater, een ‘hellepoort’ in de Karakum-woestijn van Turkmenistan. Sovjet-geologen stuitten hier bij een testboring in 1971 op een ondergrondse gasbel die zo dicht bij de oppervlakte lag dat de grond rondom hun boorinstallatie ineenstortte. Het gat dat ontstond was 60 meter breed en 20 meter diep. Na de ineenstorting vulde de krater zich met een wolk van giftig gas. Om te voorkomen dat het nabije dorp zou verstikken, besloot men het gas in brand te steken. De veronderstelling was dat het vuur dan binnen vanzelf zou doven. Dat bleek een misrekening: de gasvoorraad bleek enorm. Vier decennia later woedt in de gigantische krater nog steeds een brullende vlammenzee.

 
Het eind is niet in zicht. En hoewel er diepere gaten in de wereld zijn, staat er niet één daarvan al veertig jaar in brand. Daarmee is de Darvaza-gaskrater zonder twijfel het bizarste gat op aarde.